Sjenica ledeni grad

Glavnu karakteristiku područja opštine Sjenica i njegovu specifičnu vrijednost predstavlja prostrana Pešterska visoravan koja spada u prirodne rijetkosti kako u Srbiji, tako i šire. Nadmorska visina Pešterske visoravni kreće se od 900 do 1.200 metara. Oivičena je vijencom kraških planina: Jadovnik (1.734 m), Zlatar (1.626 m), Ozren (1.680), Giljeva (1.617 m), Žilindar(1.616 m), Golija (1.833 m). Ovajkraj je bogat i ostalim raznovrsnim kraškim oblicima reljefa (pećine, jame, ponori, škarpe, vrtače, klisure, kanjoni itd.), što utiče na raznolikost pejzaža I povećava njegovu ambijentalnu vrijednost. Posebnu geomorfološku vrijednost predstavlja Peštersko polje, najviše (1.160 m) i jedno od najvećih kraških polja u Evropi. Sve planine na području Peštera, po načinu i vremenu postanka, zatim po geološkom sastavu i pretežnom pravcu pružanja pripadaju mlađim venačnim planinama dinarskog tipa. Postale su tektonskim pokretima – nabiranjem tla, sredinom tercijera. E, baš tu, između njih, smestile su se i dvije kotline: Sjenička (1.007-1.130 m) I Pešterska (1.165-1.232 m), gdje se mjere i najniže.Klima na području opštine Sjenica može se okarakterisati kao hladna kontinentalna, sa naglašenim elementima planinske klime. Prostor Peštera, oivičen pomenutim planinama, nema neposredne veze ni sa jednim klimatsko-termičkim uticajem, pa stoga cijela površina ima karakter depresije sa specifičnom kontinentalnom klimom.

Osim nadmorske visine, geografskog položaja i geološke gradnje, na klimu ovog područja utiče reljef zemljišta, pedološki pokrivač i biljni svijet. Zime na području Peštera su jake i duge, sa relativno čestim niskim temperaturama, hladnim i jakim vetrovima, koji u uvjetima sniježnih vijavica stvaraju visoke nanose – prije svega, na obešumljenim terenima. Iako je Sjeničko-pešterska visoravan udaljena od Atlantskog okeana vazdušnom linijom više od 1.700 km, vlažne vazdušne mase sa zapada donose padavine ovome kraju. U hladnijem dijelu godine iznad Sredozemlja je polje nišeg vazdušnog pritiska, dok je evroazijsko kopno tada pod uticajem azijskog anticiklona. Tada u Sjeničkoj i Pešterskoj kotlini dolazi do temperaturne inverzije uslijed nagomilavanja i zadržavanja hladnog vazduha koji se spušta sa okolnih planina u vidu klina i podilazi topao vazduh koji se, kao lakši, penje. Ovaj vazduh neprekidno se hladi, naročito zimi, kad se formira jezero hladnog i relativno mirnog vazduha. Jako rashlađen vazduh zadržava se na dnu kotlina, dok su na većim visinama, odnosno na obodima planina, temperature vazduha više. Tako, pod uticajem reljefa, dolazi do pojave temperaturne inverzije. E, baš tada nastaju i veoma niske temperature u ovom kraju. Predanja govore da su ove krajeve napuštali zbog zime Autarijati, Dardanci i drugi, dok se za stare Grke i danas govori kako su u junu mjesecu ostavljali zabodeno ralo u zemlji i, zbog velike hladnoće i snijega, otišli iz ovih krajeva i nikad se više nisu vraćali.

Inače, prva meteorološka mjerenja na ovom području počinju još 1925. godine, a prva meteorološka stanica počinje sa radom1946. godine pri komandi vazduhoplovstva Jugoslavije. Njen prvi šef bio je Marko Vukićević. Danas je meteorološka stanica u Sjenici u sklopu 29 glavnih meteoroloških stanica Srbije, i poznata je širom Evrope, a sve stanice zadovoljavaju standarde koje je propisala Svjetska metereološka organizacija (SMO). Inače, na ovoj stanici bilježe se najniže temperature u Srbiji, ali i u Evropi. Najniža temperatura izmjerena ovdje je 26. januara 1954. Godine, od minus 38,4 stepena, i to je bila najniža temperatura do 26. januara 2006. Godine kad je u Pešterskoj kotlini na klimatološkoj stanici u Karajukića Bunarima izmjereno minus 39 stepeni.Apsolutni maksimum za Sjenicu je bio 23. avgusta 2007. godine od 36 stepeni. Znači, prema statističkim podacima stručnjaka iz HMZS, srednja maksimalna temperatura za period 1961-1990 god. bila je 12.0 stepeni, dok je srednja minimalna iznosila svega 0,5. Srednja temperatura za ovaj period bila je 6,1. Treba istaći da u Sjenici ima 151 mrazni dan (znači, sa temperaturom ispod 0), dok dana sa sniježnim pokrivačem ima 101, a sa maglom 94. Srednja godišnja suma padavina iznosi od 712 do 750 mm, dok je prosječna godišnja vlažnost oko 79 procenata. Inače, srednja mjesečna temperatura za decembar, januar i februar iznosi minus 4,9; dok je najniža srednja mjesečna temperatura od kako se vrše osmatranja u glavnoj meteorološkoj stanici u Sjenici izmerena februara 2003. godine – od minus 11,2 stepena.

Snijeg u Sjenici, u prosjeku, pada 60 dana, a oblačnih dana ima 120. Inače, u sklopu MS Sjenica rade dvije klimatološke stanice: Novi Pazar i Karajukića bunari, kao i dvanaest padavinskih stanica sa područja Sjenice, Tutina i Novog Pazara. GM stanica Sjenica nalazi se na nadmorskoj visini od 1.038 metara, a na 43. stepenu i 17. Minutu geografske širine i 20. stepenu i 00 minuti geografske širine. U sjeničkoj opštini nalazi se još jedan meteorološki objekat od velike važnosti. To je Regionalni protivgradni Centar „Sjenica” na Radišića brdu, koji brani područje sedam opština od grada sa oko sedamdeset protivgradnih stanica. Nadmorska visina na poligonu je 1.244 metra. Inače, veliki uspjeh u radu meteorološke stanice dali su Miodrag Moković, Osman Mahmutović, Sulejman Muftarević, Izet Tandirević, Velibor Svičević, Branislav Marić, Sabahudin Hamidović, Safet Mujagić i Milovan Srbljak. Danas ekipu meteorologa predvodi Fadil Mahmutović i Hatib Hadžić.